Activerende werkvormen 3.0
Jouw praktische gids voor resultaatgerichte bijeenkomsten
Ben jij een professional die (leer)processen begeleidt of ontwerpt? Met dit boek kies jij moeiteloos een werkvorm die perfect aansluit bij jouw doelstelling en de talenten van je doelgroep. En nog leuk is bovendien.
Met 133 werkvormen, overzichtelijk geordend en direct toepasbaar, biedt het een schat aan inspiratie voor bijeenkomsten, lessen en trainingen. Of je nu fysiek, online of hybride werkt – je vindt altijd een passende werkvorm die jouw doelen ondersteunt.
Op deze pagina vind je achtergrondinformatie over dit boek, dat in het najaar van 2025 verschijnt.
- Voor wie is dit boek? En waar te gebruiken? Vier begrippen
- De waarde van werkvormen
- Inhoudsopgave
- Overzicht van beschreven werkvormen
- Over de auteurs
- Onze samenwerking
Wat maakt dit boek onmisbaar?
- Veelzijdigheid: Werkvormen voor kennismaking, uitleg, kennisdeling, toetsing en meer.
- Gebruiksgemak: Makkelijk te vinden, snel voor te bereiden en eenvoudig uit te voeren.
- Breed toepasbaar: Ideaal voor docenten, coaches, trainers, facilitators en andere begeleiders.
- Onderscheidend: Met een handleiding voor de opbouw van bijeenkomsten die niet alleen resultaatgericht, maar ook creatief en motiverend mogen zijn.
Het boek is opgebouwd uit vier delen: Praktisch Plannen, Sterk Starten, Doelgericht Doorpakken en Effectief Eindigen. Elk deel helpt je om jouw bijeenkomsten gestructureerd en inspirerend vorm te geven.
Welke terminologie gebruiken we? Vier begrippen
Omdat de werkvormen door allerlei professionals gebruikt kunnen worden, zochten we naar een naam die de verschillende beroepen enigszins dekt. We hebben gekozen voor de term ‘begeleiders’. Professionals in de rollen van leerkracht, docent, trainer, coach, facilitator, procesbegeleider of inhoudsdeskundigen begeleiden immers allemaal op hun eigen manier de mensen met wie ze werken.
Wanneer mensen samenkomen in de context van kennisoverdracht en/of de ontwikkeling van vaardigheden noemen we dat in dit boek ‘bijeenkomsten’. Deze bijeenkomsten kun je verdelen in individuele trajecten zoals coaching, therapie en werkplekleren en groepsbijeenkomsten zoals onderwijs, trainingen, workshops, vergaderingen of werkoverleg.
Degenen die tijdens deze bijeenkomsten worden gestimuleerd om te leren, te groeien, hun kennis te delen of actie te ondernemen noemen we ‘deelnemers’. Deze deelnemers variëren in aantal, leeftijd, opleidingsniveau, ervaring en motivatie.
Werken met werkvormen tijdens groepsbijeenkomsten of tijdens individuele begeleidingstrajecten, dat is waar dit boek dus over gaat. Maar wat zijn werkvormen eigenlijk? Wij hanteren een even eenvoudige als effectieve definitie:
Werkvormen zijn middelen en/of activiteiten die je als begeleider gericht inzet om een doel bij je deelnemers te bereiken.
De werkvorm zelf krijgt vorm door wat jij er als begeleider mee doet. Zo kan een reclamefilmpje, wasknijper of een ouderwets bordspel veranderen in een waardevolle werkvorm om deelnemers los te maken, een inzicht te geven of kennis over het geleerde te toetsen.
De waarde van werkvormen
Als je werkvormen gebruikt, kan dit veel opleveren: werkvormen kunnen de motivatie verhogen, de creativiteit prikkelen, ervoor zorgen dat deelnemers de informatie beter onthouden. Wij zijn gespecialiseerd in activerende werkvormen. Als begeleider speel je een belangrijke rol in het ontwerpen van een bijeenkomst waarbij je een afwisselend programma biedt waarbij je deelnemers aan de slag zijn. Zij moeten immers de kennis tot zich nemen, een probleem oplossen, visie ontwikkelen of hun vaardigheden vergroten. Het heeft dus de hoogste prioriteit dat je als begeleider zorgt dat jouw deelnemers aan het werk zijn.
Of je nu op locatie werkt, online of hybride, het is aan jou om te zorgen dat jouw deelnemers alles uit de bijeenkomst halen en er gevuld en voldaan uitkomen. Activerende werkvormen helpen je de motivatie van je deelnemers te versterken, hun creativiteit te prikkelen en het geheugen te versterken.
Inhoudsopgave
Hieronder vind je wat je per deel kunt verwachten. Ook hebben we een bouwplan opgenomen, zodat je gemakkelijk een bijeenkomst kunt ontwerpen.
Overzicht werkvormen
Hieronder vind je alle werkvormen geordend per deel en per doel. Elke werkvorm wordt beschreven voor fysieke uitvoering, online en hybride.
Download een voorbeeld van een uitgewerkte werkvorm
Over de auteurs
Lia Bijkerk
Sinds 1988 ben ik oprichter en eigenaar van Edufit, een onderwijskundig advies- en trainingsbureau dat professionals inspireert en faciliteert op het gebied van onderwijs, training en coaching. Naast advies en coaching ontwikkel en verzorg ik opleidingen, zoals de geaccrediteerde post-hbo-leergang Activerend Opleiden. Sinds 2024 heeft Edufit ook een eigen uitgeverij, met als eerste uitgave het werkvormenboek Inspireren met beelden.
Met een achtergrond in lichamelijke opvoeding, pedagogiek en onderwijskunde (cum laude) richt ik mij op activerende didactiek, digitale werkvormen en kwaliteitsverbetering in het onderwijs. Als begeleider van NVAO-accreditaties en docent didactiek draag ik bij aan de professionalisering van hbo- en masterdocenten.
Eerlijkheid, respect en creativiteit vormen de kern van mijn aanpak. Ik ben enthousiast, doelgericht en oplossingsgericht – kwaliteiten die ik ook bij mijn deelnemers wil stimuleren. In mijn vrije tijd ben ik fanatiek wedstrijdzwemmer en geniet ik van wandelen, fietsen en lezen.
Titia van der Ploeg
In 1994 startte ik Bureau 5 voor 9 naast mijn werk als docent aan de School voor Journalistiek in Utrecht. De naam 5 voor 9 verwijst naar het begin van de dag vol mogelijkheden. Met mijn bureau help ik trainers en andere begeleiders om het beste uit hun groepen te halen. Mijn specialisatie ligt in het opleiden van trainers en hbo-docenten, zowel op locatie, online als hybride, en ik heb trainingen gegeven in binnen- en buitenland, waaronder voor de Nike University in China en de VS.
Met een achtergrond als landschapsarchitect en communicatietrainer, aangevuld met opleidingen in coaching, mindfulness en didactiek, ontwikkelde ik uiteenlopende onderwijsprogramma’s en schreef ik boeken zoals Training 2.0 met de IMPACT-methode. Mijn aanpak combineert speelsheid en vertrouwen met uitdaging en concrete resultaten, waardoor leren inspirerend en effectief wordt.
Naast mijn werk zing ik traditionele Oost-Slavische liederen in een koor, houd ik van lezen, sporten en fotograferen, en geniet ik van de natuur in Groningen en daarbuiten. Mijn persoonlijke waarden – vrijheid, avontuur, vertrouwen en ambitie – zijn de rode draad in alles wat ik doe.
Over onze samenwerking
Verschillende achtergronden, verschillende opdrachtgevers, verschillende hobby’s. Hoe komen twee auteurs bij elkaar en wat is hun gemeenschappelijke basis voor het schijven van dit werkvormenboek? In onderstaand tweegesprek kun je daar iets over lezen. De teksten van Lia zijn in oranje weergegeven, die van Titia in paars.
“Wij zijn elkaar tegengekomen in 2006 bij een trainersbijeenkomst van een opdrachtgever waarvoor wij allebei trainingen uitvoerden op het gebied van persoonlijke effectiviteit en train-de-trainer. Ik had mijn werkvormenboek ‘Het gaat steeds beter’ meegenomen, dat net was uitgegeven door Bohn Stafleu van Loghum.”
“In de pauze liet Lia haar boek aan mij zien. Ik was meteen onder de indruk. Het was een prachtig dik boek vol met logische opgezette werkvormen. Onze klik was er vanaf dat moment en is niet meer weggegaan.”
“Op basis van het werkvormenboek werd ik uitgenodigd om workshops en trainingen over activerende werkvormen te geven. Vanuit zo’n korte workshop kreeg ik de vraag om een opleiding voor de basis didactische bekwaamheid te verzorgen voor startende docenten bij Avans Hogeschool. Omdat het een grote groep was, leek mij dit leuk om dit met Titia te doen.”
“Ja, je start met activerende werkvormen en voor je het weet leid je docenten op om gekwalificeerd te worden om examens af te leggen. Het onderwerp ’toetsen’ sprak me eerst bepaald niet aan, maar al doende zag ik niet alleen het belang ervan in, maar ontdekte ik ook hoe leuk het kon zijn.”
“Samen hebben we vanaf dat moment heel veel trajecten gedaan. We hebben onderwijs en trainingen samen ontwikkeld, uitgevoerd en geëvalueerd. De didactische trainingen hebben we uitgebouwd naar de geaccrediteerde Leergang Activerend Opleiden, de opleiding voor basis didactische bekwaamheid voor hbo- en wo-docenten. We zijn inmiddels expert in activerende werkvormen maar ook goed thuis op het gebied van toetsen, ontwerpen, professionaliseren en coachen & begeleiden.”
“Daarnaast doen we begeleidingstrajecten in de vorm van coaching en lesbezoeken. We ontwikkelen mee met de tijd, zeg maar van overheadprojector tot blended trainen. Lia is echt een kei in het oppikken van nieuwe ontwikkelingen en die ombouwen tot gedegen en aantrekkelijke opleidingen.
“Tijdens al deze korte en lange trajecten gebruikten we activerende didactiek gebaseerd op ervaringsleren en zetten we werkvormen in die verschillende talenten aanspreken. Vanuit mijn sportachtergrond vond ik differentiëren heel gewoon: het creëren van verschillende oefensituaties afgestemd op verschillende niveaus. Dat deed ik dus ook in mijn eigen didactische trainingen. In de praktijk betekent het dat we deelnemers op hetzelfde moment met verschillende opdrachten aan de slag laten gaan.”
“Tot op de dag van vandaag zien we dat dat differentiëren tijdens een bijeenkomst vrijwel niet voorkomt. Tijdens onze trajecten merkten we ook dat docenten, trainers en facilitators het moeilijk vonden om aan te sluiten bij verschillen tussen de deelnemers. Daarom hebben we in 2012 samen de toolkit ‘Actiekaarten’ gemaakt, uitgegeven bij uitgeverij Thema. In 2018 verscheen de tweede druk. Het idee daarachter was om begeleiders te voorzien van kant en klare werkvormen die meteen ingezet konden worden tijdens de les, training of andere bijeenkomst.”
“Met 20.000 verkochte exemplaren is mijn eerste werkvormenboek een echte bestseller geworden, die ook na al die jaren nog veel gebruikt wordt. Inmiddels is er wel veel veranderd. Online werken was destijds niet aan de orde, en hybride al helemaal niet. Het werd tijd voor een update van de inhoud en een nieuwe look. Na de eerdere succesvolle samenwerking met Titia heb ik haar in 2024 gevraagd om samen aan de slag te gaan met een heel nieuw werkvormenboek.”
“Omdat mijn rol van docent in de loop van de jaren is veranderd in trainer en facilitator kan ik ook een extra dimensie toevoegen. En het is fijn om met elkaar te sparren, kritisch te bevragen en samen blij te worden van ons ‘voortschrijdend inzicht’, inmiddels een gevleugelde term. In dit boek zal je onze ervaring terugzien om werkvormen te vinden, passend bij de diverse doelen van bijeenkomsten. Want dat hebben we weer gemeen: we houden allebei van een heldere structuur, van veel variatie en het moet ook kloppen bij het doel dat we voor ogen hebben.”