In deze blog neem ik je mee naar tastzin en hoe je die kunt inzetten om allerlei trainingen en bijeenkomsten aantrekkelijker en effectiever te maken.

De afgelopen maanden zaten vol met trainingen die ik heb mogen verzorgen, variërend van internationale leiderschapstrajecten voor wetenschappers tot opleidingen activerend trainen en lesgeven tot aan een leertraject over het toepassen van allerlei digitale en blended werkvormen.

Het voelde dan ook als een luxe om afgelopen vrijdag zelf deelnemer te mogen zijn bij de Verdiepingsmiddag van de Facilitation Academy. Onderwerp was zintuiglijk faciliteren, met vijf workshoprondes waarbij elke keer een ander zintuig werd geprikkeld.

Van Wouter Niks leerde ik de beginselen van visualiseren via Zakelijk tekenen: in een mum van tijd mooie flappen maken, die tot de verbeelding spreken. Ik kwam thuis met etherische oliën, om een fris klimaat in een lokaal te creëren, of juist een blije geur. Je kunt daarvoor overigens ook je deelnemers mandarijnen laten pellen en opeten in de middag. Maar het meest werd ik geraakt door de workshop over tastzin van Nel Mostert. Ze had een tafel vol met voorwerpen, maar we bespraken ook hoe je de ruimte kunt gebruiken, hoe je deelnemers kunt aanraken – en welke effecten dat heeft.

Terwijl we bezig waren, kwamen ook allerlei werkvormen naar boven, die ik in de loop der jaren heb uitgevoerd. Met veel plezier en met succes. Ik heb 25 werkvormen voor je op een rij gezet, waarbij de tastzin een rol speelt. Ze zijn verdeeld in de groepen:

• werkvormen waarbij je elkaar aanraakt
• werkvormen met voorwerpen als metafoor
• werkvormen waarbij deelnemers iets bouwen, maken
• werkvormen in de (buiten)ruimte

Suggesties hoe je deze werkvormen kunt gebruiken staan eronder.

Veel plezier ermee!

Titia

PS Heb je zelf aanvullingen, of wil je reageren? Geef dan je reactie in het commentaarveld onderaan de blog.

Werkvormen Tastzin groep 1: Elkaar aanraken

In een tijd van #metoo is het al gauw taboe om anderen aan te raken. Toch getuigt een gepaste aanraking van respect en kan juist veiligheid bieden in een training. Ook beschrijf ik hieronder werkvormen die als eye-opener zeer waardevol kunnen zijn. Maar pas op, sommige mensen hebben ronduit een hekel aan aanraken. Houd hier rekening mee en geef hen altijd de optie om te observeren. Mijn ervaring is echter dat iedereen mee wil werken, als blijkt dat er didactisch nut achter zit.

1.  Hand geven

Geef je deelnemers een hand Bij binnenkomst, weggaan. Voor een welkom gevoel en een goede sfeer. Overweeg om er een schepje bovenop te doen. In niet-westerse landen is het heel gebruikelijk en het kan extra verbondenheid creëren.

Bij de training Persoonlijke Uitstraling is handen schudden/een hand geven een vast onderdeel, waarin veel informatie in hoe je overkomt naar boven kan komen.

2. Handje drukken

Als eye-opener. Geef je deelnemers de opdracht in tweetallen handje te drukken. Maak er een wedstrijd van: wie heeft in de beschikbare tijd (1-2 minuten) zoveel mogelijk keer gewonnen.

Niet de persoon met de meeste kracht zal deze opdracht winnen, maar het team dat het beste samen werkt. Door om en om bewust te verliezen, kun je heel veel winnen in korte tijd.

3. Deelnemers staan in een kring en masseren elkaar

Niet als eerste mee beginnen, er moet wel vertrouwen zijn in jou als trainer. Het idee hierachter is dat je niet tegelijk aandacht kunt geven en krijgen tegelijk.

Als je focust op het masseren van de ander, voel je zelf minder. Hoe zorg je ervoor dat je goed met je aandacht omgaat?

4. Bamboe en rots

Deelnemers proberen elkaar om te duwen. Bij de eerste oefening staan ze stevig als een rots, bij de tweede ronde wordt gevraagd mee te buigen.

Krachtige eye-opener. Vraagt om degelijke nabespreking en vertaling naar de praktijk. Bijvoorbeeld bij onderhandelen of conflicthantering.

5. Beeldhouwen met levende klei

Groep werkt in duo’s. Hoe ziet motivatie eruit? Hoe ziet weerstand eruit?

Vergelijk de resultaten en bespreek ze. Zoek overeenkomsten en verschillen en maak een koppeling naar de praktijk.

6. In de knoop, uit de knoop

Groep staat in kring, ieder steekt rechterhand omhoog, linkerhand omlaag. Dan pakt elke rechterhand een linkerhand.

Doel is om uit de knoop te raken zonder elkaar los te laten. Eventueel nabespreken op bijvoorbeeld leiderschapskwaliteiten of assertiviteit.

7. Omgekeerde collectezak

Deelnemers pakken uit een zakje een voorwerp (pokerfiche, snoepje, ballon o.i.d.). Als iedereen zijn voorwerp heeft, zoeken de deelnemers wie bij wie hoort om aan de volgende activiteit te starten.

Werkvormen Tastzin groep 2: Voorwerpen als metafoor

Een beeld zegt meer dan duizend woorden, en als het beeld dan ook nog eens in 3D is. Hierbij een pleidooi om met voorwerpen te werken. Kies zelf een voorwerp, maar laat ook deelnemers voorwerpen meenemen. Of laat ze er mee werken.

8. Tafel met speelgoed, auto’s. Lego, knuffels etc.

Welke eigenschappen zoek je in een buddy?

Gebruikt in workshops op een bijeenkomst met 100 brandweerlieden.

Ieder kiest een of enkele speelgoedobjecten uit en koppelt deze aan de eigenschappen van de ideale collega.

9. Natuurvoorwerp

Deelnemers krijgen 10 minuten extra tijd na de lunch om een wandeling te maken en een voorwerp uit de natuur mee te nemen. Aan de hand van dit voorwerp stellen zij zich voor aan de andere deelnemers.

Geen bos of strand bij de hand? Geen nood, verzamel zelf stenen of vul een koffertje met takjes, schelpen en stenen en andere voorwerpen uit de natuur.

10. Koffer met verrassingen

Een koffer met allerlei voorwerpen en slingers. Aan de groep(en) de taak om voorwerpen uit te zoeken en aan de hand hiervan een presentatie voor te bereiden.

11. Tafel met voorwerpen

Iedere deelnemer kiest een voorwerp. Er zit van alles tussen, zoals een damestasje, een muis voor de pc, een ouderwets boekje over etiquette, een kaars en een wc-verfrisser.

Deelnemers hebben een presentatie voorbereid over een onderwerp, en gaan nu zonder voorbereiding hun presentatie starten met gebruik van het gekozen voorwerp.

12. Klein cadeautje

Deelnemers nemen een (fictief) cadeautje mee en geven dit met positieve feedback aan een andere deelnemer.

13. Balletje overgooien

Gooi balletje naar de volgende die aan de beurt is om een bijdrage te leveren. Variant: bol wol overgooien, zodat een soort spinnenweb ontstaat. Op de ‘terugweg’ krijgt ieder spreektijd totdat de draad is opgerold en de bol weer bij hem/haar terug is.

Een mooie doorbreking van het saaie kennismakingsrondje. Tip: laat degenen die graag als volgende aan de beurt zou willen zijn dit non-verbaal kenbaar maken, bijvoorbeeld door de hand uit te steken.

14. Kikker en ezel

Twee kleine knuffelpopjes die worden doorgegeven om successen en leermomenten te delen. Door de kikker (sprong voorwaarts) en ezel (helaas, het lukte niet) daadwerkelijk omhoog te houden, is het voor collegadeelnemers ook veel aanschouwelijker.

15. Neem zelf een voorwerp mee ter illustratie

Laat het voorwerp rondgaan en laat deelnemers voelen hoe zwaar het is, wat de textuur is etc.

Dit doe je bijvoorbeeld om iets aanschouwelijk te maken, bijvoorbeeld een natuurkundig principe als veerkracht en weerstand, of hoe je schaduwen moet tekenen. Maar ook voor persoonlijkheidsontwikkeling of om je presentatie te verlevendigen zijn voorwerpen zeer geschikt.

16. Praatstok of lucifers

Wie de praatstok letterlijk in handen heeft, mag het woord nemen. Het mag een mooi versierde stok zijn, maar ook een eenvoudige houten stok of misschien een toverstok uit een goocheldoos.

Variant: iedere deelnemer krijgt een ‘budget’ van 5 lucifers. Voor elke bijdrage aan het gesprek dient een lucifer te worden ingeleverd. Nabespreken door te kijken hoe en wanneer de lucifers zijn ingezet en of dit naar tevredenheid is verlopen.

Werkvormen Tastzin groep 3:

Iets bouwen/maken

Samen aan de slag werkt groepsvorming in de hand en maakt creativiteit los. Ook worden dit soort werkvormen (ende theorie erachter) vaak veel beter onthouden, omdat het lichaam actief aan de slag is. Ook een element van competitie activeert het brein.

17. Puzzelstukjes laten passen

We beginnen klein: gebruik een eenvoudige kinderpuzzel die uit een paar deelpuzzels bestaat of maak deze zelf. Laat elke deelnemer een stukje pakken en een groep vormen met mensen die bij dezelfde puzzel horen/

Het op zoek gaan naar een partner zorgt voor een state change: even in beweging voordat een nieuw programmaonderdeel start. Bovendien kun je zo heterogene groepen maken zonder dat iemand er erg in heeft.

18. Paper tiger

Groepjes van 4-6 personen mogen zonder te praten een flapover in een dier veranderen door steeds een stukje te scheuren.

Ideale eye-opener om bijvoorbeeld na afloop de verschillende fasen in groepsvorming te bespreken (Tuckmann).

19. Kunstwerk maken

Elke deelnemer zoekt in het bos een natuurvoorwerp en brengt dit naar zijn of haar groep. Gezamenlijk wordt hier een kunstwerk van gemaakt en gepresenteerd aan andere groepen.

Variant: Als het kunstwerk nog niet klaar is, moet elke groep zijn eigen kunstwerk verlaten en het werk van een andere groep afmaken. Uiteraard nabespreken hoe dit voelde en vertaling maken naar de praktijk.

Nog een variant: laat een tekening afmaken door een andere groep.

20. Constructie onder druk

Bijvoorbeeld een toren bouwen met A4’tjes, een brug van papier waar een klein autootje overheen kan rijden, bouwwerk van rauwe spaghetti en marshmellows etc.

21. ‘Knutselen voor volwassenen’

Maak een collage (knippen en plakken), een schilderij, kook eten, vouw blaadjes, ga kleien.

Maar wat mij betreft: altijd gekoppeld aan een didactisch doel.

Werkvormen Tastzin groep 4:

Ruimtegebruik

Of je nu binnen blijft of naar buiten, probeer zoveel mogelijk de fysieke ruimte te gebruiken. Hang flappen op, plaats objecten in de ruimte of bedenk iets anders.

22. Cirkel op de grond: stip voor presentatie

Voel hoe het is om in het middelpunt te staan. Hoe maak je je punt? Collega Judith de Bruijn, auteur van het boek Hooggeëerd Publiek nam letterlijk plaats op de stip (een ster in dit geval) in een circustent. In elke ruimte kun je ook een stip maken, al is het maar met een kruis gemaakt van schilderstape.

 

23. Regelmatig laten staan, zitten of lopen binnen de ruimte

Stemmen met omhoog houden van kaartjes, of door te gaan staan. Maar ook door een speciale stoel in de ruimte te plaatsen en deelnemers te vragen om positie ten opzichte van de stoel in te nemen. Heel dichtbij (of er in plaatsnemen) staat voor verbondenheid met de vraag die gesteld is, of het er mee eens zijn. Richting de deur/uitgang geeft het andere uiterste weer.

24. Regelmatig groepswerk in subruimtes

Liefst met andere sfeer in andere ruimte (café, lounge). Willen de deelnemers voor het gemak liever in de zaal blijven? Ga daar niet zomaar mee akkoord. Het is uiteindelijk vaak erg prettig even van plek te wisselen.

Soms is er geen andere ruimte beschikbaar, maar je kunt natuurlijk wel de ruimte anders inrichten. Dat kan als verrassing als de deelnemers terug komen van een pauze. Maar je kunt natuurlijk er ook voor kiezen om iedereen een handje te laten helpen.

25. Waar mogelijk naar buiten

Laat deelnemers wandelen, alleen of in duo’s. Gebruik de omgeving als decor of ga een stap verder. Doe bijvoorbeeld een oefening in mindfulness door niet alleen te observeren maar ook materialen te voelen (ruw-scherp-zacht, warm-koud etc.).

Maar je kunt natuurlijk de buitenruimte ook gebruiken voor outdooroefeningen, zoals bijvoorbeeld in het trainingscentrum van de marine.

Hier laat ik het bij, al merk ik dat het blijft borrelen. Bij mij op de agenda staat de komende tijd: tast.  Zo weet ik zeker dat in de ontwerpen van mijn trainingen dit wordt meegenomen.

Graag lees ik jouw reactie. Misschien heb je een vraag over een van de genoemde werkvormen of heb je je eigen ervaringen. Zo moest ik opeens denken aan de wedstrijd aardappels verzamelen…