Didactische tips bij André Kuipers

Even dacht ik dat André Kuipers het ervaringsleren van Kolb in gedachten had, toen hij begon over de Vier D’s die je nodig hebt om een idee als een raketlancering te realiseren: Doener, Dromer, Denker.. en toen kwam Durfal. Want zonder lef kom je de ruimte niet in. Zonder doorzettingsvermogen overigens ook niet. In het blogartikel van deze maand deel ik de didactische inspiratie die ik opdeed bij André Kuipers tijdens zijn ruimtevaartcollege en ons gesprek na afloop.

Presenteren en inspireren kan onze Nederlandse astronaut bijzonder goed. Daarnaast is het een aimabele en bescheiden man met humor, wat maakt dat je graag naar hem luistert.

Dan nu de lessons learned:

1. Maak complexe zaken eenvoudig

2. Maak data zichtbaar

3. Geef aan wat het nut is van wat je doet

4. Gebruik humor en zelfspot

5. Wees trots op wat je doet

6. Zorg voor een cliffhanger

7. Neem je publiek mee op reis

1. Maak complexe zaken eenvoudig

• Een raket, met alle techniek die erachter schuilgaat, kan tamelijk intimiderend zijn als technisch instrument. Maar wat als je de aandrijving vergelijkt met een leeglopende ballon? Dan wordt het opeens gemakkelijk te begrijpen.
• Of de vergelijking dat er meer sterrenstelsels zijn dan zandkorrels op aarde.
• Voorbeeld 3: Je hebt een fles frisdrank. Als de dop eraf gaat begint de inhoud te borrelen. Dat geldt ook voor een astronaut in de ruimte: zonder bescherming begint het bloed te borrelen, met fatale gevolgen. Gelukkig zit er een dop op het ruimtepak, de helm.
• Welke metafoor kun jij inzetten om jouw inhoud inzichtelijk te maken?

2. Maak data zichtbaar

• Satellieten zijn overal. Ze geven informatie over het weer en verkeer, over ontbossing en klimaat, zorgen voor telecommunicatie enzovoorts. En het zijn er zoveel, dat het tamelijk vol begint te worden in de ruimte. Met een plaatje wordt dat pijnlijk duidelijk. Interessant detail: vanaf de grond worden objecten (ook resten van satellieten) in de gaten gehouden wanneer ze groter zijn dan 10 cm. Met een snelheid van 28.000 km/uur kunnen ze namelijk behoorlijke schade aanrichten.
• Foto’s van tropische bossen en de boskap in de afgelopen 15 jaar waren niet alleen overtuigend, maar ook schokkend.
• Het swerkchema van een astronaut: er is veel vastgelegd. Door een blik op de data krijg je snel inzicht.

3. Geef aan wat het nut is van wat je doet

• Satellieten maken navigatie en communicatie mogelijk. Geen journaal zonder satelliet. Maar ook ruimtevaarttechnologie wordt veelvuldig op aarde toegepast. Om te zien wat er gedaan kan worden tegen botontkalking. Astronauten zijn levende proefkonijnen, de hele dag door.
• Geef je college over tandwielen? Laat dan zien hoe we er in ons dagelijks leven doorlopend mee te maken hebben.

4. Gebruik humor en zelfspot

• Een advertentie in de krant: astronauten gezocht. Leuk dat hij deze nog bewaard heeft, en het zet je gelijk aan het denken. Zou ik ook geschikt zijn voor dit beroep? En ook grappig, dat dit gewoon in de krant heeft gestaan.
• Sappige details zoals het bijgeloof voordat je de lucht in gaat: kijk de film ‘White sun of the desert’, laat je zegenen, plant een boom en vertrek op dezelfde tijd als de eerste kosmonaut Yuri Gagarin. Niet cruciaal, maar ze maken het verhaal wel levendig.

• Astronauten gaan op een gegeven moment in een gipsbad. Er wordt een afdruk van hun lichaam gemaakt. Dit is belangrijk voor de stoel/kuip waarin ze gelanceerd worden, een soort maxi cosi volgens André Kuipers. En ja, de ruimtevaarders krijgen ook een luier om.
• ‘De eerste dagen dacht ik: waar ben ik aan begonnen? Ik ben misselijk, voel me alsof ik griep heb en ik heb rugpijn..’

5. Wees trots op wat je doet

• Meer dan 4 jaar wachten om de lucht in te mogen, meer dan 100 examens omdat je van alles moet weten, Russische afkortingen op de bedieningspanelen, die zzelfs  je docent Russisch niet begrijpt: er komt nogal wat bij kijken.
• ‘Wist u dat de zonnepanelen op het ruimteschip van Nederlandse makelij zijn?’ De trots zonder op te scheppen werkt aanstekelijk.

6. Zorg voor een cliffhanger

• Vlak voor de pauze krijgen we te horen: ‘We hebben nu al die tijd gekeken van buiten naar de voorbereidingen en naar de raket. Straks gaan we vanuit de ruimte naar de aarde kijken’. Het eerste thema van het college zou je de voorbereiding kunnen noemen, het tweede het leven in het ruimtevaarschip de Soyuz.

7. Neem je publiek mee op reis

• En dan stappen de astronauten in hun ruimteschip en worden gelanceerd. Totdat ze bij het moederschip aankomen, zitten ze als haringen in hun ton eh maxicosi. Daarna is er het leven en zweven tussen alle slangen en apparatuur. André laat in een filmpje zien hoe hij zich beweegt. Iets dat ze moeten doen om hun lijf in vorm te houden. Sommigen sporten op de kop, dat maakt eigenlijk niet uit. En dan krijgen we een rondleiding door het hele schip. ‘We gaan zweven’ zegt hij. En juist door het gebruik van het woordje ‘we’ krijg je het idee dat je zelf van de ene ruimte naar de andere beweegt.

Tot slot maak ik in lessen en trainingen regelmatig gebruik van spelvormen. Bijvoorbeeld een quiz om kennis te toetsen of een rollenspel soms met acteur om vaardigheden te oefenen. Simulaties zijn ook belangrijk, denk aan een lokaal waar verpleegkundigen in de dop patiënten leren beademen, of een zwembad waarbij je als aankomend astronaut 6 uur onder water mag doorbrengen omdat dat de toestand van gewichtsloosheid tamelijk goed benadert.

Welke van de zeven tips spreekt je het meeste aan? Ik ga voor nummer 7. En welke breng je in de praktijk? Ik ben benieuwd naar je reactie hieronder. En je weet het: deel het artikel gerust met collega’s.